RULMAN NEDİR

Rulman hergün kullandığımız aletlerin, makinelerin içinde kullanılan döner elemandır. Rulmansız, sürtünmeden dolayı bozulacak olan aletleri, makineleri sürekli değiştirmek zorunda kalırdık. Aşağıda rulmanların temel olarak nasıl çalıştığını, genel rulman çeşitlerini ve yaygın kullanım alanlarını göreceğiz.

Rulmanlar genel olarak ikii tip yüke maruz kalırlar, eksenel ve radyal yük. Rulmanın kullanıldığı uygulama alanına göre maruz kalacağı yük şekli değişkenlik gösterir. Her iki yüke maruz kaldığı durumlar da vardır. Elektrik motorlarında ve makaralı sistemlerde radyal yüke maruz kalan rulmanlar, bu durumda iki makarayı bağlayan kayışın gergisinden yük gelir. Bu durumda rulman tamamen eksenl yönde yük alır.

Mesela, arabaların tekerindeki rulmanlar hem eksenel hem de radyal yüke maruz kalır. Her iki yükü de karşılamak durumundadır. Radyal yük arabanın ağırlığından gelir. Eksenel yük ise arabanın dönüşlerinden ve uygulanan kuvvetten gelir.

Rulmanlara herkesin anlayabileceği bir örnek vermek gerekirse, bisiklerlerin tekerlek merkezinde jantın bağlı olduğu milin üzerinde rulman yer alır. Bu rulmanlar tekerlek milinin yataklanmasıyla tekerleğin ekseni etrafında rahatça dönebilmesini sağlamaktadır. Bu noktada rulman ne kadar kaliteli ve sürtünmesiz olursa, pedallardan bisiklete iletilen hareket de o denli kolay olacaktır.

RULMAN KULLANIMI

Gürültü azaltmak, absorbe etmek ve iyi bir sızdırmazlık için plastik kafesli rulmanlar kullanılır. Metal kapaklar iyi sızdırmaz değildir, yüksek sıcaklıkta çalışıorsa metal kapaklı rulman kullanılır. Standart plastik kapaklı rulmanlarda plastik malzemesi Nitril kauçuktur. Plastik kapak, iç bileziğin üst kısmına dokunur ve sızdırmazlık sağlar, metal kapak ise dokunmaz. Eksenel açıklığın olduğu yerlerde oynak bilyalı veya oynak makaralı rulman kullanılır, fener mili rulmanları yüksek devirde döner.

Rulmanlar sadece ortamdan veya çalışma esnasındaki kendi sıcaklığından etkilenmez, aynı zamanda takılı olduğu milden gelen sıcaklığı da üzerine çeker, bunlar göz ardı edilmemelidir. Rulmanın çalışma sıcaklığını ilk başta yuvarlanma elemanlarının dönerken yaptığı sürtünme belirler. Sızdırmazlık elemanına sahip rulmanlarda sürtünme daha fazla olacaktır. Tasarım yapılırken milin ısıl genleşmeden dolayı boyda meydana gelebilecek uzama miktarı da düşünülüp buna göre rulmanın yataklama yapılması gerekli ve yatak içersinde gezinmesi sağlamalıdır

RULMAN BAKIM VE ONARIMI 

Rulmanların büyük kısmı gres ile yağlanır ve arızaların çoğu uygun olmayan uygun miktarda kullanılmayan yağlamalardan kaynaklanır. Rulmanlar sıvı yağ ile yağlandığında daha kaliteli bir yağlama yapılmış olur. Rulman bakımında en önemli faktör uygun yağ kullanımı, yağlama periyodu ve yağlama miktarıdır. Yağ içerisindeki katkı maddeleri rulmanın daha verimli ve daha uzun ömürlü çalışmasını sağlar.

Yağ film tabakası yuvarlanma elemanı ile yuvarlanma yüzeyi arasında kalarak kuru sürtünmenin önlenmesi sağlanmış olur. Yataklar havalı gres pompaları ile yağlanırsa daha verimli sonuç alınır. Pompa yağı basınçla rulman içerisine nüfuz ettireceğinden rulman ömrü en üst seviyeye çıkar. Rulmanlarda meydana gelen hasarlar birlikte çalıştıkları diğer rulmanlara ve dişlilere aks edecek ve onları da bozacaktır. Yapılan işin kalitesinin kötü olmasına neden olacaktır.

Rulman kontrolleri sesine ve titreşimine bakılarak anlaşılabileceği gibi, sökülerek frekans analizleri yapılarak da kontrol edilebilir. Yeni kullanılmaya başlanan diğer bir yöntem ise rulmanların sökülmeden doğal çalışma ortamlarındaki frekanslarının ölçülmesidir. Her şeyden önce rulmanların çalışma ortamlarının temiz olması gerekmektedir.

Özellikle montaj alanındaki çevre koşullarının temizliği titizlikle kontrol edilmelidir. Hasar tespit yapılan rulmanların hemen değiştirilmesi gerekmekte ve çalıştığı diğer elemanların da zarar görmesi engellenmelidir. Rulman bakımı yapılırken basınçlı hava ile temizlik yapmaktan kaçınılmalıdır. Tavsiye edilen yağ cinsi ile yağlanmalıdır.